КЬУЬЗУЬВАЛ

 Эй кьуьзуьвал, алат залай,
Заз вакай мад гьяз къвезамач
Фендигар затI авач валай,
Зун а ви "вирт" нез къвезамач.

Вахтсуз къурна зи кьилел жив,

Гуьгъуьнлайни гуз вуна къив.

Зи жегьилвал гайи акI цив,

Зун а ви мелез къвезамач.

Зирек чIавуз ганач ваз яб,

Жегьилвал я ширин шараб.

Гуьзлемишмир завай жаваб,

Зун а ви кимез къвезамач.

Авач валай мад пис азар,

ЧIал тийижир мердимазар.

Рахадалайла зурзаз пIузар,

Гаф-гафунихъ мез къвезамач.

Ялна сиве тур хьиз са пек,

Зайнф хьана вилерин экв.

АлукIайтIан гьевес къвезамач.

Ви гьар са кар я заз къарши,

АкI хьунал вун жемир хверши.

КIвачер гъуьргъуь, япар биши,

Хьана, я ван-сес къвезамач.

Ви амалар хьанва заз чир,

Вав гудач за зи рикIин сир.

Салигь гьа ваз хьана есир,

Зун ви вилик шез къвезавач.

                                               2000-йис.

БЕСХАНУМ

 (Курхуьруьн медениятдин кIвалин директор Гьажиева Бесханумаз бахшзава)

Вуна билбил ийида бенд,
Ягъиз гьар ава, Бесханум.
ЛагьайтIани "Сегьнедин гъед",
Лайих тIвар я ваз, Бесханум.

Халкьдиз гузвай шадвал, хъуьруьн,
Дамах я вун хайи хуьруьн.
Рахадайла мецел ширин,
Гвачир дамах, наз, Бесханум.

Жегьил вахтар цуьквед багъ хьиз,
Яшайишни хкет-мах хьиз,
Гьар садаз вун багъри вах хьиз,
Гьуьрметлу я чаз, Бесханум.

Югъ-йиф я ви рикIин ният,
Вилик тухун меденият,
Къанни цIуд суз тежез галат,
Гьа рекье аваз, Бесханум.

Гьар са кардин чирзава сир,
КIварчаг Салигь язва шаир,
Бахшава за ваз и шиир,
Цуькверин кIунчI гваз, Бесханум.

ЧИ РИКIЕРА НУРЛУ Я

 (Шаир Шихнесир ъафланов хпйидалай инихъ 70йис тамам хьуниз бахшнава).

Шихнесир муаллим, ваз чими саламар,

Ракъурзана лезги халкьдин мецелай.

Ви уьмуьрдин дерин-даяз уламар,

килигуналди чириз жедач къецелай.

Пудкъани цIуд йис са акьван пара туш,

Ви илгьамдин булах мадни гурлу я.

Гьич са гафни зи халкьдихъай чара туш,

Ви гьар са цIар чи рикIера нурлу я.

ГьикI шад жедач?! Са хизанда вад шаир,

Им чи халкьдин бахтлувал я, винизвал.

Муьгьуьббатдин яд хъванвай гьар са шиир,

Чидач абуруз а рекье ажузвал.

Давам ганай азиятриз, кашариз,

Эхь,къе ви бахтунал гзаф шад я вун.

Килигайла ви теснифриз, яшариз,

Шаирвилин лап халис устад я вун.

Ви шиирар кIелайла руьгь тух жеда.

Юргъун хьана иштягьдивди фу тIуьр хьиз.

Гьар са касдин гуьгьуьл, рикI ачух жеда,

Къуват гана,цIийи кардив гатIур хьиз.

Яргъал уьмуьр, чандин сагъвал гурай ваз!

ЦIийи-цIийи жавагьирар теснифдай.

Ви къелемдин юлдаш КIварчагъ Салигьаз,

Кьисмет хьанач ви межлисдиз илифдай.

                                                           1993-йис

ДИДЕ, ЗИ ЯРДИН КЬИЛЕЛ КЕЛЕГЪА ВЕГЬ

 Диде чан, квез завай жаваб гуз хьанач,

Диде, зи ярдин кьилел келегъа вегь!

Амма гила завай зи рикI хуьз хьанач,

Диде, зи ярдин кьилел келегъа вегь!

Михьи муьгьуббат зи рикIе авазва.

Амайбурлай заз ам хъсан аквазва.

ГьакIхьайила за ваз минет ийизва;

Диде, зи ярдин кьилел келегъа вегь!

Закай кефи тахуй чпин дидедин,

Захъ рикI авайди туш лагь кьве жуьредин.

Адетриз килигна чи бинедин,

Диде, зи ярдин кьилел келегъа вегь!

Зи эмледин хцин мехъерал куьне,

Адак лишан кутунал эциг бине.

Зун тахьайтIани межлисдин къене,

Диде, зи ярдин кьилел келегъа вегь!

Салигьахъ са "чинебан силис" ава:

Винел акъуд тийиз къвазна-киснава.

Зун рекьелай алудай иблис ава,

Диде, зи ярдин кьилел келегъа вегь!

                                                        1951-йис.

ША КIВАРЧАГЪИЗ!

Гьикьван яргъал ятIани рехъ,

Минет хьуй квез, ша КIварчагъиз.

Тамира чун вил галаз квехъ,

Нуьсрет хьуй квез, ша КIварчагьиз!

Куьн атайла, чун жеда шад,

Адлай багьа кар авач мад.

РикIераваз экуь мурад,

Адет хьуй квез, ша КIварчагьиз!

Мугьман патал тукIвада гьер,

Шадвал ийиз, сивик кваз хъвер

Акурай квез чи мел, мехъер,

Лезет хьуй квез, ша КIварчагьиз!

Гуьрчегвал жеч акI къушариз,

Талукь хьанвай чеб яшариз...

Тамашиз гуьзел рушариз,

Гьасрет хьуй квез, ша КIварчагьиз!

Чи гьар садахъ ава тербет,

ГъвечIи-чIехи чидай, гьелбет.

Дадмиш ийиз "КIварчагъ шуьрбет" -

Суьгьбет хьуй квез, ша КIварчагьиз!

"Илиф!" - лугьуз квез минетиз,

Бейкеф тадайд туш, гьуьжетиз.

Салигь къвазда рехъ гуьзетиз,

Жуьрэт хьуй квез, ша КIварчагьиз!

АЛИБЕГ

 РикIе шадвал, чанда къуват

Авай, пагьливан Алибег!

Ваз тIвар ганва лап гьакъикъат

"Эй кьуьзуь-жаван" Алибег!

Зур гадай векь ягъиз гьар кьуд

Дергесдалди гьунар къалуз,

Вун хьтинбур авай колхоз,

Жеда авадан, Алибег!

Экуьнахъди рагъ такьунмаз,

КIвалах ийиз, зегьмет чIугваз.

Лъе вирида лугьузва ваз:

"Сагъ хьурай ви чан, Алибег!"

Тамамариз гьалтай са кар,

Гьуьрметдиз лайих хьана тIвар.

КIантIа лежбер, кIантIа малдар

Намуслу виждан, Алибег!

Фейи вахтар рикIел гъимир,

Хиялрик физ пашман жемир

Къе види я бахтлу уьмуьр

Гьала ваз двран, Алибег!

А чIавуз ви чекме калуш

Вилеризни акурди туш.

Салигьаз ви гьар са кар хуш

Хьанва, лап гьейран, Алибег.

                                           1954-йис

ЯРАН ДИДЕД КЪУНАГЪЛУХДА

 Таза тегьмезханрин гуьрзе,

Ажеб дадлу дуьзмишнава.

ВиртIедин гуч ахьтин лезет,

Зун абуру суьзмишнава.

Яран диде, ваз чухсагъул!

Чи гафунал чIугуна къул,

Элейханума авур акьул...

Куьне къе чун саймишнава.

Шад яз, зи сив хьанва чIагъан,

Белки куьн зи чIалахъ ягъан.

Гуьрзеяр кваз къулал къажгъан,

ЦIай кутуна къизмишнава.

Им чи бахт я акур вилиз,

Метлебар акъатна кьилиз.

Гила вуна чун ви кIвализ,

Гъиз-рахкуриз вердишнава.

Тариф авун хас я гьелбет,

Ава чахъ ви хатур-гьуьрмет.

Заз чир гьал на ви мал-девлет,

Гьа чи рекье къимишнава.

Езне Салигь гьакьван я шад,

Чай амаз чаз гузамач яд.

Гуьрзейрихъ хьурай ширин дад,

Винелай чIем илишнава.

                                           1954-йис.

КIВЕНКIВЕСИ ХЬУХЬ

 Гьазур ая гъани куьтен

Гатфар тумар цун паталди,

Михьн тумар цуз лап хъсан,

Бул бегьер лъачун паталди.

 

Михьи тумар чара ая,

Вахтундацаз чара ая,

КIвалах мадни пара ая,

Тум чилик кутун паталди.

 

Сад ая куь вири къуват,

КIвенкIвечи хьухь вилик акат,

КIвалахда гьич жемир галат

Уьлкве абад хьун паталди.

 

Кьулухъ къвазна къведач виже,

Вахтар гьат тавурай геже

Гьереката мадни куьне

Магьсулриз яд гун паталди.

 

Бул бегьердин хьана устIар,

Хъсан тамам ая куь кар

Зегьметдин Геройвилин тIвар

Алахъа къачун паталди.

                                            1950-51 йисар.

 

ЖУВАКАЙ ГАФ

  Зун, Селимов Салигь Селимович, 1927-йисуз КIварчагъа чатун устIар Селиман хизанда дидедиз хьана.

  Зи зегьметдин биография 1943-йисуз хуьруьн Советда налогар кIватIдай агентвилин кIвалахдилай башламиш хьана. Дяведин эхиримжи йисара за Хив райондин ЦСУ-дин участковый инспекторвиле, 1946-1947-йисара гьа и райондин Культурадин кIвалин директорвиле кIвалахна.

  Хайи медениятдин рекьиз вири уьмуьр бахш авунин къаст аваз 1948-йисуз Махачкаладин П. Чайковскийдин тIварунихъ галай музыкальный училищедиз гьахьна ва ам куьтягьай 1951-1958-йисара за СтIал Сулейман тIварунихъ галай лезгийрин Госдрамтеатрда тар ядай музыкант, гьа са вахтунда актерни яз кIвалахна.

  1973-1976-йисара за Н. К. Крупскаядин тIварунихъ галай Москвадин Халкьдин Университетдин актервилинни режиссервилин отделениеда кIелна ва ам акьалтарна.

  1959-1998-йисара за хайи хуьруьн Культурадин кIвалин директор, библиотекадин заведишвиле кIвалахна.

  Культурадин хиле кIвалахиз башламишай 1947-йисалай инихъ алатнавай зур асирдин девирда за районда, республикада ва адалайни къеце кьиле фейи культурадин мярекатра иштиракна.

  За, 74 йисан яшаризни килинг тавуна, алай вахтундани халкьдиз руьгьдин жигьетдай къуллугъ авунин карда жува хкягъай рекьиз вафалувал лъалурзава, гьа са вахтунда шаир яз за кIелдайбур зи цIийи-цIийи шиирралди мукьвал-мукьвал шадарзава.

  Им зи уьмуьрдин тегьенш рехъ я.

Ⓒ Салигь Селимов 2002